خطرات اعتماد به قراردادهای شفاهی و غیررسمی در معاملات
مقدمه:
در دنیای امروز که تجارت و روابط اقتصادی بیش از پیش پیچیده شده است، بسیاری از افراد، به‌ویژه در روابط تجاری و اجتماعی خود، ترجیح می‌دهند که توافقات خود را به‌صورت شفاهی و بدون مستندات کتبی انجام دهند. این امر ممکن است به دلایل مختلف از جمله صرفه‌جویی در زمان، هزینه‌ها، یا حتی اعتماد به طرف مقابل باشد. اما این روش، به‌ویژه در مواقع بروز اختلاف، مشکلات حقوقی جدی ایجاد می‌کند که می‌تواند بر اساس تجربه‌های متعدد، اثرات منفی بلندمدتی به همراه داشته باشد. قراردادهای شفاهی، به دلیل فقدان مستندات و شفافیت حقوقی، اغلب موجب سوءتفاهم‌ها، نارضایتی‌ها و گاهی حتی آسیب‌های جبران‌ناپذیر می‌شود. در این مقاله، به بررسی خطرات و مشکلات حقوقی ناشی از اعتماد به قراردادهای شفاهی پرداخته می‌شود و دلایل قانونی برای اهمیت قراردادهای کتبی بیان می‌گردد.
۱. مشکلات حقوقی ناشی از قراردادهای شفاهی:
عدم قابلیت اثبات:
یکی از اصلی‌ترین مشکلات قراردادهای شفاهی، مسئله اثبات شرایط توافق است. در قراردادهای کتبی، طرفین می‌توانند شرایط، تعهدات، و حتی جزئیات مربوط به نحوه اجرا و مهلت‌ها را به‌طور دقیق ثبت کنند. اما در قراردادهای شفاهی، طرفین ممکن است با مشکلات زیادی در اثبات آنچه که توافق کرده‌اند روبه‌رو شوند. به‌طور معمول، هیچ مدرک رسمی برای استناد وجود ندارد، بنابراین در صورت بروز اختلاف، اثبات شرایط و جزئیات توافق به‌شدت دشوار می‌شود.
مستند قانونی:
طبق ماده ۲۲۱ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، برای قراردادهای مهم باید شرایط دقیق و شفاف مشخص شود. در صورتی که قراردادی شفاهی باشد، به‌ویژه در صورت عدم وجود شاهد یا مدرک معتبر، اثبات ادعای طرفین در دادگاه تقریباً غیرممکن است.
مبهم بودن و نقص شرایط:
قراردادهای شفاهی معمولاً به دلیل نبود مستندات دقیق، ابهامات فراوانی دارند. این ابهامات می‌تواند شامل مواردی نظیر “زمان‌بندی اجرای کار”، “چگونگی پرداخت مبلغ”، یا “آثار عدم انجام تعهدات” باشد که در صورت بروز اختلاف، هیچ مرجع دقیقی برای تفسیر شرایط وجود ندارد.
مستند قانونی:
در قانون مدنی، ماده ۱۰ و ۲۱۹ بر لزوم شفافیت و دقت در تنظیم قرارداد تأکید دارند. اگر قرارداد شفاهی باشد، ممکن است در تفسیر شرایط آن اختلاف نظرهایی به وجود آید که در نهایت منجر به بروز مشکلات حقوقی و عدم اجرای صحیح توافق شود.
نبود ضمانت اجرایی:
یکی دیگر از معایب قراردادهای شفاهی، فقدان ضمانت اجرایی است. قراردادهای کتبی معمولاً شامل بندهایی هستند که نحوه پیگیری و اجرای تعهدات را مشخص می‌کنند. در حالی که در قراردادهای شفاهی، هیچ سازوکاری برای اجرای تعهدات وجود ندارد و در صورت عدم رعایت توافق، طرفین نمی‌توانند به راحتی از طریق مراجع قانونی به حل اختلاف بپردازند.
۲. مشکلات در صورت بروز اختلاف:
محدودیت در شواهد:
در مواردی که اختلاف میان طرفین بروز می‌کند، مشکلات در ارائه شواهد برای اثبات شرایط قرارداد به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. اگر هیچ مستند مکتوبی وجود نداشته باشد، حتی اگر یکی از طرفین به‌شدت معتقد باشد که طرف دیگر در اجرای تعهدات خود کوتاهی کرده است، عدم وجود مدارک و شواهد می‌تواند باعث شود که دادگاه نتواند تصمیم درستی بگیرد.
مستند قانونی:
ماده ۱۳۵۶ قانون مدنی ایران به وضوح بیان می‌کند که قراردادهای مکتوب به‌عنوان مستندات قانونی معتبر در دادگاه مورد استفاده قرار می‌گیرند و می‌توانند برای اثبات تعهدات طرفین مورد استناد قرار گیرند.
تفاوت‌های درک از شرایط:
در قراردادهای شفاهی، هر یک از طرفین ممکن است برداشت‌های متفاوتی از شرایط قرارداد داشته باشند. این تفاوت‌ها می‌تواند در آینده باعث بروز اختلافات بزرگ شود و موجب مشکلات در روند اجرایی توافقات شود. این در حالی است که در قراردادهای کتبی، تمام شرایط به‌وضوح و به‌طور دقیق درج شده است و هیچ کج‌فهمی از توافقات وجود نخواهد داشت.
۳. مزایای قراردادهای مکتوب:
وضوح و شفافیت:
قراردادهای مکتوب شرایط را به‌طور دقیق، روشن و مستند ثبت می‌کنند. این روش باعث می‌شود که طرفین درک مشترکی از وظایف و تعهدات خود داشته باشند و در صورت بروز اختلاف، این شرایط ثبت‌شده می‌تواند به‌عنوان مرجع قانونی معتبر برای حل اختلافات مورد استفاده قرار گیرد.
امکان استفاده از ضمانت‌های اجرایی:
قراردادهای کتبی امکان درج بندهای قانونی برای تضمین اجرا و پیگیری شرایط قرارداد را فراهم می‌آورد. در صورت عدم رعایت شرایط قرارداد، طرفین می‌توانند از طریق مراجع قضائی درخواست اجرا یا جبران خسارت کنند.
مستند قانونی:
طبق ماده ۱۰ قانون مدنی، قراردادها باید بر اساس آزادی اراده و توافق طرفین تنظیم شوند. همچنین طبق ماده ۲۱۹، قراردادهایی که به‌طور صحیح و با رعایت الزامات قانونی نوشته شده‌اند، به‌عنوان سند معتبر در دادگاه‌ها پذیرفته می‌شوند.
قابلیت پیگیری قانونی:
در صورت نقض قرارداد، طرفین می‌توانند به‌راحتی از طریق مراجع قضائی، قرارداد را اجرا یا لغو کنند. این امر در مورد قراردادهای شفاهی به‌مراتب پیچیده‌تر است، زیرا اثبات نقض قرارداد و پیگیری قضائی آن بسیار دشوارتر خواهد بود.
۴. راهکارهای جلوگیری از مشکلات ناشی از قراردادهای شفاهی:
الزام به تنظیم قرارداد کتبی:
یکی از مهم‌ترین راهکارها، الزام به تنظیم قراردادهای کتبی در تمام زمینه‌های تجاری و حقوقی است. برخی از قوانین کشورها، مانند قراردادهای مربوط به املاک و مستغلات، قراردادهای تجاری و پیمانکاری، به‌طور قانونی الزام‌آور هستند و باید به‌صورت کتبی تنظیم شوند.
آگاه‌سازی و آموزش:
آگاهی‌رسانی در خصوص اهمیت قراردادهای کتبی و مشکلات ناشی از قراردادهای شفاهی یکی از مهم‌ترین ابزارهای پیشگیری از بروز اختلافات است. افراد و کسب‌وکارها باید از اهمیت و مزایای تنظیم قرارداد مکتوب آگاه شوند تا از بروز مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری کنند.
استفاده از مشاور حقوقی:
قبل از انجام هر گونه توافق تجاری، بهتر است از یک وکیل یا مشاور حقوقی مشورت گرفته و تمامی شرایط قرارداد به‌طور دقیق تنظیم شود. این مشاوران می‌توانند به شما کمک کنند تا قراردادها را به‌طور قانونی صحیح و جامع تدوین کنید و از مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری نمایید.
نتیجه‌گیری:
در نهایت، اعتماد به قراردادهای شفاهی، به‌ویژه در دنیای پیچیده امروز، می‌تواند منجر به مشکلات حقوقی و تجاری فراوانی شود. قراردادهای کتبی، با ایجاد شفافیت و ضمانت‌های اجرایی، نه‌تنها امنیت حقوقی طرفین را تضمین می‌کنند، بلکه باعث کاهش اختلافات و سوءتفاهم‌ها در روابط تجاری و اقتصادی می‌شوند. از این‌رو، توصیه می‌شود که همگان به‌ویژه در معاملات مهم و حساس، همواره از قراردادهای کتبی استفاده کنند تا از مشکلات حقوقی و اقتصادی جلوگیری کنند، شما به صورت آنلاین در هرزمان و مکان اقدام به انعقاد قرارداد الکترونیک از طریق سامانه جامع توافق نمایید.
