تأثیر گذشت شاکی در جرم قابل گذشت و غیر قابل گذشت | بررسی جامع حقوقی
آیا می‌دانید گذشت شاکی در روند رسیدگی به پرونده‌های کیفری، چه تأثیری دارد؟ در این مقاله از سایت جامع توافق، به بررسی تفاوت جرم قابل گذشت و غیر قابل گذشت، و همچنین تأثیر شکایت یا گذشت شاکی در این جرایم می‌پردازیم.
جرم قابل گذشت و غیر قابل گذشت چیست؟
بر اساس قانون، جرایم به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
جرایم قابل گذشت: شروع و ادامه رسیدگی به این جرایم تنها در صورت شکایت شاکی خصوصی ممکن است. در صورت گذشت شاکی، رسیدگی متوقف می‌شود.
جرایم غیر قابل گذشت: شکایت یا گذشت شاکی تأثیری در آغاز یا ادامه تعقیب قضایی ندارد و این جرایم توسط دادستان تعقیب می‌شوند.
فلسفه تقسیم‌بندی جرایم
هدف قانون‌گذار از قابل گذشت دانستن برخی جرایم، حفظ مصالح اجتماعی و خانوادگی است. چرا که در این موارد، جنبه خصوصی جرم بر جنبه عمومی آن غالب است. این موضوع باعث می‌شود تا شاکی بتواند در راستای مصلحت شخصی یا خانوادگی، از شکایت خود صرف نظر کند.
مصادیق جرم قابل گذشت
در قانون مجازات اسلامی و برخی قوانین خاص، مصادیقی برای جرم قابل گذشت تعیین شده‌اند. بر اساس ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی، برخی از این جرایم عبارت‌اند از:
مزاحمت از طریق تلفن، پیامک یا دستگاه‌های مخابراتی
تدلیس در نکاح (فریب در ازدواج)
جعل سند و نوشته‌های غیررسمی
امتناع از تحویل طفل
رها کردن طفل در محل بدون سکنه
افشای اسرار حرفه‌ای
سقط جنین ناشی از ضرب یا آزار زن باردار
🔍 نکته مهم: اصل بر غیر قابل گذشت بودن جرایم است؛ مگر اینکه قانون صراحتاً آن جرم را قابل گذشت اعلام کرده باشد.
گذشت شاکی در جرایم قابل گذشت چه شرایطی دارد؟
در جرایم قابل گذشت، شاکی می‌تواند با اعلام رسمی گذشت، روند رسیدگی را متوقف کند. اما این گذشت باید دارای شرایط زیر باشد:
گذشت باید منجز و قطعی باشد؛ نه مشروط و نه موکول به آینده.
شاکی باید بالغ، عاقل و دارای اختیار قانونی باشد.
در صورت وجود چند شاکی، همه شاکیان باید اعلام گذشت کنند تا تعقیب متوقف شود.
گذشت می‌تواند به صورت شفاهی در دادگاه یا کتبی در دفاتر رسمی اعلام شود.
گذشت باید پس از وقوع جرم صورت بگیرد. گذشت پیش از ارتکاب جرم فاقد اثر حقوقی است.
آیا گذشت شاکی در جرم غیر قابل گذشت اثری دارد؟
در جرایم غیر قابل گذشت، حتی اگر شاکی از شکایت خود صرف نظر کند، دادسرا و دادگاه همچنان موظف به پیگیری موضوع هستند. با این حال:
گذشت شاکی می‌تواند موجب تخفیف مجازات شود.
اگر جرم، جنبه خصوصی نیز داشته باشد، گذشت شاکی تنها موجب سقوط آن بخش می‌شود، ولی جنبه عمومی همچنان پابرجاست.
مثال: در جرم ضرب و جرح شدید که جنبه عمومی دارد، حتی اگر شاکی رضایت دهد، دادگاه می‌تواند به لحاظ جنبه عمومی جرم، مجازات را اعمال کند؛ ولی ممکن است مجازات را کاهش دهد.
چگونه تشخیص دهیم یک جرم قابل گذشت است یا نه؟
برای این کار باید:
۱. اصل را بر غیر قابل گذشت بودن جرم قرار دهید.
۲. به مواد قانونی (مثل ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی) مراجعه کرده و بررسی کنید آیا جرم مورد نظر صراحتاً قابل گذشت اعلام شده است یا خیر.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
🔹 جرایم قابل گذشت فقط با شکایت شاکی خصوصی پیگیری می‌شوند و با گذشت وی متوقف می‌گردند.
🔹 جرایم غیر قابل گذشت بدون نیاز به شکایت، توسط دادستان تعقیب می‌شوند و گذشت شاکی تنها ممکن است موجب تخفیف مجازات گردد.
